O technice alternatim

W ramach projektu Dialogus mysticus chcielibyśmy opisać Państwu pokrótce technikę alternatim (łac. naprzemian). 

Jest to historyczna, zapomniana praktyka wykonywania śpiewu kościelnego, a także pewien specyficzny sposób, w jaki śpiew liturgiczny współistniał z grą organową - nie w jednym momencie, symultanicznie, ale jako swoisty dialog, mistyczna rozmowa. 

Technika alternatim była zatem stosowana - szczególnie w okresie renesansu i baroku - w odniesieniu do śpiewów podzielonych na wersety. Wówczas to organy "śpiewały" co drugi werset danego utworu. Z pozoru zatem tekst znikał, jednak był rozważany przez wspólnotę w czasie trwania utworu organowego. Przepisy liturgiczne nakazywały także, aby organista odczytał po cichu tekst danego wersetu w czasie grania utworu organowego. Ceremoniały wskazywały też, w jakie dni liturgiczne dozwolone jest grać na organach (alternatim ze śpiewem kościelnym). 

Technika alternatim dotyczyła zarówno repertuaru mszalnego, jak i brewiarzowego. Powstawały całe Msze, w których poszczególne wersety Kyrie, Gloria, Sanctus i Agnus Dei wykonywane były przez organy. Warto wspomnieć tu twórczość takich kompozytorów jak G. Frescobaldi (Włochy), czy F. Couperin (Francja). W śpiewach brewiarzowych w technice alternatim wykonywano przede wszystkim hymny (J. Titelouze, L. Couperin) i kantyki Magnificat (w nieszporach) oraz Benedictus (w Jutrznii) a także końcowe antyfony maryjne (np. Salve Regina)

Technika alternatim rozwinęła się bardzo we francuskim Złotym Wieku. W takim "wydaniu" chcieliśmy zaprezentować ją podczas koncertu Dialogus mysticus. Wykonaliśmy Antyfonę Conceptio tua na Niepokalane Poczęcie NMP oraz kantyk Magnificat w pierwszym tonie. Jako alternatim została wykorzystana Suita na pierwszym tonie autorstwa N. Clerambault. Zachęcamy do wysłuchania nagrania: https://youtu.be/5t5h5oJIGzE